بازگشت هیجان به بازار ارز و طلا

ریشه‌های نوسان دلار کجاست؟

به گزارش پایگاه خبری نقدینه ، در هفته‌های اخیر، شاهد بازگشت آشفتگی و بی‌ثباتی به بازار‌های ارز و طلای داخلی بوده‌ایم. روند صعودی قیمت‌ها که در ظاهر نگران‌کننده است، در تحلیل عمیق‌تر، ترکیبی از عوامل موقتی، هیجانات زودگذر و برخی شوک‌های بیرونی است که عمدتاً ریشه در روان‌شناسی بازار و انتظارات تورمی دارد. بررسی داده‌ها و تجربیات گذشته نشان می‌دهد که این افزایش قیمت‌ها بیش از آن که متکی بر شاخص‌های بنیادی اقتصاد باشد، تحت تأثیر موجی از ترس و تشدید فضای روانی منفی شکل گرفته است و با تشدید تنش‌های سیاسی داخلی و خارجی و ایجاد ابهام در امنیت اقتصادی، فضای روانی بازار‌ها نیز بر هم خورده است.

عوامل محرک قیمت‌ها در بازار ارز و طلا

التهاب قیمت‌ها در بازار ارز و طلا ناشی از چندین عامل داخلی و خارجی اتفاق افتاده است. عواملی که برخی از آنها مثل تقاضای فصلی تجار در هفته‌های پایانی سال میلادی، کوتاه‌مدت و موقتی هستند و برخی نیز مانند تنش‌های سیاسی همیشگی شده‌اند، اما اثرگذاری آنها منوط به وجود محرک‌های دیگر است. در ادامه برخی از علل نوسان قیمت ارز و طلا در روز‌های اخیر را مرور می‌کنیم.

عامل نخست و بسیار مؤثر، افزایش قیمت طلای جهانی است که مستقیماً بر بازار سکه و طلای داخلی تأثیر گذاشته و از کانال انتظارات تورمی، به بازار ارز سرایت کرده است. همزمان، تقاضای فصلی پایان سال میلادی برای تسویه‌حساب‌های تجاری و واردات برای تقاضای پایان سال شمسی، فشار مضاعفی بر بازار وارد کرده است؛ عاملی که هر سال تکرار می‌شود و اثر آن معمولاً کوتاه‌مدت است.

در بعد داخلی نیز، انتشار اخبار پیرامون مسائلی مانند سه‌نرخی شدن بنزین، شایعه حذف ارز ترجیحی و تشدید کسری بودجه دولت، فضای بی‌اعتمادی و انتظارات تورمی را تشدید کرده است.

در سطح بین‌المللی، ابهام در تعاملات با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعلیق غیرمستقیم مذاکرات، چشم‌انداز مثبت اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار داده است. افزون بر این، تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک در منطقه و گسترش شایعاتی درباره افزایش احتمال درگیری‌های نظامی و موج‌سواری دلالان روی این شایعات، به عنوان یک ریسک سیستماتیک، بی‌ثباتی‌هایی در بازار ایجاد کرده است.

تعطیلی‌های گسترده ناشی از آلودگی هوا نیز با اینکه اثر مستقیمی ندارد، اما با مختل کردن فعالیت‌های اقتصادی، تصویری منفی از آینده اقتصادی در ذهن مردم و فعالان اقتصادی ترسیم کرده و تقاضای هیجانی برای دارایی‌های امن مانند طلا و ارز را دامن زده است. رشد قابل توجه حباب قیمتی سکه نیز خود نشانه‌ای از تشدید این انتظارات تورمی در میان بازیگران بازار است.

نقش دلالان ارز و عاقبت هیجانات زودگذر

تجربیات تاریخی بازار ارز ایران، از جمله شوک قیمتی در خلال جنگ ۱۲ روزه که نرخ ارز را به بالای ۱۰۰ هزار تومان رساند و سپس با اصلاحی قابل توجه به کانال ۸۰ هزار تومانی بازگشت، به وضوح نشان می‌دهد که در مواجهه با ریسک‌های سیاسی، بخش عمده‌ای از افزایش قیمت‌ها هیجانی و ناشی از نوسان‌گیری سوداگران است. این گروه با بهره‌گیری از فضاسازی رسانه‌ای و برجسته‌سازی اخبار منفی، به عمد ترس و هراس را در جامعه تزریق می‌کنند تا از نوسانات ایجادشده منفعت ببرند.

همگام با این جریان، برخی رسانه‌های معاند و حتی کارشناس‌نمایان داخلی، با انتشار تحلیل‌های افراطی و غیرکارشناسی، مردم را به حرکت هیجانی به سمت بازار‌های موازی تشویق می‌کنند. این اقدامات باعث می‌شود تقاضایی کاذب و موقتی شکل بگیرد که ریشه در نیاز واقعی اقتصادی ندارد و ممکن است به یکباره و در مدت کوتاهی تخلیه شود.

ظرفیت‌های کنترل بازار و چشم‌انداز آتی

نکته حائز اهمیت، ظرفیت‌های موجود برای مدیریت این آشفتگی‌ها است. طبق گفته مسئولان بانک مرکزی، در حال حاضر ذخایر ارزی و طلای کشور در وضعیت مطلوبی قرار دارد؛ به گونه‌ای که تنها در سال گذشته ورود بیش از ۱۰۰ تن طلا به کشور ثبت شده است که این امر توان دولت و بازارساز را برای تأمین نیاز‌های واقعی و مقابله با فشار‌های کاذب به‌طور چشمگیری افزایش داده است.

از طرفی، در حال حاضر تمامی نیاز‌های اساسی از طریق بازار رسمی در بستر مرکز مبادله ارز و طلای ایران قابل تأمین است و نیازی به مراجعه به بازار آزاد برای عمده مبادلات قانونی وجود ندارد. بر اساس اعلام مرکز مبادله ایران، از ابتدای سال جاری تا هفته نخست آذرماه، حدود ۴۰ میلیارد دلار ارز برای واردات انواع کالا‌های اساسی، دارو، محصولات صنعتی و خدمات توسط بانک مرکزی تامین شده است. از کل ارز تامین شده، ۲۸ و نیم میلیارد دلار به بخش تجارت و بازرگانی اختصاص یافته است که از میزان ۱۹ میلیارد و ۵۸۷ میلیون دلار در تالار‌های اول و دوم مرکز مبادله ارز و طلای ایران عرضه و معامله شده است. این آمار‌ها نشان از روند مطلوب و طبیعی تأمین و مبادلات ارز در بازار رسمی حکایت دارد.

از سوی دیگر بانک مرکزی با برگزاری مداوم پیش‌فروش و حراج سکه در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، بخش عمده تقاضای بازار طلا را به عنوان بازار موازی ارز پاسخ می‌دهد. برگزاری حراج و پیش‌فروش سکه می‌تواند در کاهش التهابات بازار ارز و طلا موثر باشد. طبق اعلام بانک مرکزی حراج سکه چهارشنبه هفته جاری برگزار می‌شود و در هفته پایانی آذرماه نیز مرحله جدید پیش‌فروش سکه برگزار خواهد شد.

با توجه به این مؤلفه‌ها، چشم‌انداز آتی بازار به احتمال زیاد شاهد اصلاح قیمتی و کاهش تدریجی نرخ‌ها خواهد بود. به محض فروکش کردن هیجانات اولیه ناشی از اخبار سیاسی و بین‌المللی و با تنظیم‌گری و تأمین ارز هوشمند بازارساز، انتظار می‌رود فشار خرید‌های هیجانی کاهش یابد. ضمن اینکه بسیاری از عوامل محرک کنونی بازار، مانند تقاضای فصلی یا اخبار داخلی، ماهیتی موقتی دارند و اثر آنها با گذشت زمان کمرنگ می‌شود.

هشدار درباره تصمیم‌گیری هیجانی

در شرایط کنونی، ورود به بازار ارز و طلا بر اساس موج هیجانات و ترس، ریسکی بالا دارد و غیرعقلانی محسوب می‌شود. تاریخچه بازار بار‌ها ثابت کرده که افزایش‌های ناگهانی ناشی از شوک‌های سیاسی، عمدتاً کوتاه‌مدت و اصلاح‌پذیر هستند. سرمایه‌گذاران و مردم عادی باید از تصمیم‌گیری‌های احساسی تحت تأثیر فضاسازی‌های رسانه‌ای پرهیز کنند.

در روز‌های اخیر مشخص شد که بسیاری از اخبار منفی سیاسی شایعه بوده‌اند و از طرفی تحلیلگران بیان می‌کنند که با توجه به هزینه‌های جنگ برای طرفین، احتمال درگیری میان ایران و رژیم صهیونیستی پایین است. در چنین شرایطی، توانمندی بازارساز در تأمین ارز مورد نیاز کشور، این پیام را تقویت می‌کند که با فروکش کردن هیجانات، احتمال بازگشت آرامش به بازار در هفته‌های آینده وجود دارد. هوشمندی در این برهه، نه در پیوستن به موج هیجانی خرید، بلکه در صبر و نظاره برای تخلیه فشار‌های موقتی و بازگشت قیمت‌ها به روند منطقی‌تر است.